Η ΤΡΥΠΑ ΤΗΣ ΒΕΛΟΝΑΣ

Πέρυσι η Εύα, φέτος η Φάλια... Η πρώτη για το πανεπιστήμιο Πειραιά, η άλλη για την πτυχιακή εργασία στη σχολή της. Προσπαθούν να καταγράψουν την ιστορία ενός θεσμού που μετράει πλέον επίσημα τρεις δεκαετίες και ανεπίσημα πολλές περισσότερες. Της γυναίκας ναυτικού στην ποντοπόρο ναυτιλία.

Μπράβο στις κοπέλες. Το λέω και ως καπετάνισσα και ως άνθρωπος που έχω ασχοληθεί επιστημονικά με την έρευνα. Ακριβώς όμως για τούτο και γνωρίζω πως δύσκολο έως απίθανο είναι μια οποιαδήποτε έρευνα να καταγράψει τα αληθινά δεδομένα. Η ιστορία που ακολουθεί θα απαντήσει έστω και "ποιητικά" στο γιατί...

Η ΤΡΥΠΑ ΤΗΣ ΒΕΛΟΝΑΣ

Την πιο τρελή χαρά της ζωής της την ένιωσε τη μέρα που κατέθεσε τα χαρτιά της για την Εμποροπλοιάρχων. Γυάλιζαν τα μάτια της σε κείνες τις φωτογραφίες στιγμής που έβαλε στην αίτηση. Με το βλέμμα που λέει "μπορώ τα πάντα". Κι ήταν μόλις 18 χρονών.

Μπράβο δεν άκουσε από κανέναν. Οι δικοί της έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να τη σταματήσουν. Κλάματα, φωνές, διλήμματα. Και οι ξένοι κουνούσαν το κεφάλι τους. Μόνο τα τσιράκια των εφημερίδων, πούλαγε βλέπεις το θέμα "γυναίκα στη θάλασσα", τρέχαν ξωπίσω με τα ματσούκια στο χέρι και τις κάμερες λες και συνέβη το όγδοο θαύμα του κόσμου.

Εκείνη όμως δεν άκουγε κανέναν. Μόνο τη μελωδία της ευτυχίας. Είχε αρπαχτεί από το όνειρό της και αρμένιζε στους εφτά ουρανούς. Πού να το ήξερε πως θα κράταγε τόσο λίγο.

Τα δύο χρόνια στη σχολή πέρασαν αστραπή. Κι έπειτα άνοιξε επιτέλους τα φτερά για λιμάνια ξένα. Το δισάκι της στον ώμο και στο αεροπλάνο για Αμέρικα. Εκεί έφαγε και το πρώτο χαστούκι. Από βαπόρι κωλοβάπορο και από καπετάνιος; Χιώτης. "Δε θέλω στο καράβι μου γυναίκες". Μ' αυτό την υποδέχτηκε. Και λίγες βδομάδες αργότερα φρόντισε να τη σουτάρει.

Ευτυχώς βρέθηκε θέση σε άλλο καράβι της εταιρείας. Και διέγραψε ως κακιά στιγμή το πρώτο στραπάτσο. Μπήκε στο άλλο καράβι και συνέχισε να ονειρεύεται. Γαλόνια και γέφυρες και θάλασσες και λιμάνια.

Στο μεταξύ, πίσω στον Πειραιά, συνέβαιναν διάφορα. Ο πατέρας της, για καλό βέβαια, κατέβηκε στην εταιρεία και έτριξε τα δόντια στον αρχικαπετάνιο. Μία την είχε. Να μην την υπερασπιστεί;

Στο κάτω κάτω είχε όλο το δίκιο με το μέρος του. Σοβαρή εταιρεία ήταν αυτή που έστειλαν ένα μικρό κορίτσι στην άλλη άκρη του κόσμου και την ξέχασαν στο αεροδρόμιο;

Πού να ήξερε και τα υπόλοιπα. Με το δίκανο θα είχε μπουκάρει ο Ηπειρώτης. Άμαθος από τα τερτίπια του λιμανιού και με τη αδούλωτη ψυχή των βουνών της πατρίδας του. Όχι, δεν νταγιάντιζε από διπλωματίες ο μπαμπάς της. Έλεγε πάντα ορθά κοφτά τη γνώμη του, δε πα να ήταν απέναντι και ο πρωθυπουργός της χώρας.

Στη χώρα όμως δεν κάνουν κουμάντο μόνο τα γκουβέρνα. Οι κύριοι με τα χοντρά πορτοφόλια κινούν τα δικά τους νήματα κι εμείς είμαστε αστεία καραγκιοζάκια στην άκρη της κλωστής.

Το όνομά της γράφτηκε δεύτερη φορά στο μπλακ λιστ. Έτσι πήρε πόδι και από το δεύτερο καράβι. Αυτή τη φορά και από την εταιρεία.

Η τύχη όμως ήταν ακόμη με το μέρος της. Τρίτο καράβι και νέα όνειρα. Κι αυτή τη φορά είχε κάθε λόγο να ονειρεύεται. Το καράβι βασιλοβάπορο. Κι ο καπετάνιος δεύτερος πατέρας της. Τη δασκάλευε στη δουλειά και της έδινε όσο μπορούσε "αέρα" να σταθεί στα πόδια της.

Κι αυτή όμως έκανε τα αδύνατα δυνατά για να αποδείξει πως άδικα δεν της έδειχνε τέτοια εμπιστοσύνη. Και να στην κουβέρτα να ξεπερνά ακόμη και τους θαλασσοδαρμένους ναύτες σε ναυτοσύνη και να στη γέφυρα να σκίζεται να βοηθήσει στη βάρδια.

Οκτώ ώρες γέφυρα και τέσσερις κουβέρτα. Κι ούτε μία φορά δεν βαρυγκόμησε. Ήταν αποφασισμένη να μην αφήσει τίποτε να πάει στραβά.

Κούναγε το καράβι με δέκα μπωφόρια; Χαμπάρι αυτή. Την άφηναν 48 ώρες χωρίς ύπνο στο πόδι; Έπινε δυο δυο τους καφέδες και πάλι τσιμουδιά. Ακόμη και το στριφνό γραμματικό άντεχε χωρίς διαμαρτυρίες.

Έφτασε κάποτε να ξεμπαρκάρει. Ο καπετάνιος της ευχήθηκε τα καλύτερα και έστειλε ραπόρτο στην εταιρεία πως είναι ψημένη πια για ανθυποπλοίαρχος.

Έτσι έφτασε στον Πειραιά. Με τις βαλίτσες να ξεχειλίζουν αισιοδοξία.

Το μόνο που δε λογάριασε ήταν η Μαρία. Ούτε και ήξερε πως είχε μπαρκάρει κι αυτή στην ίδια εταιρεία. Και να το ήξερε, τι θα μπορούσε να κάνει; Δεν είχαν δα και πολλά πολλά οι δυο τους. Ένα καλημέρα τυπικό στη σχολή και σχέσεις απόμακρες όπως ήθελαν οι κανονισμοί ανάμεσα σε δευτεροετείς και πρωτοετείς.

Για εκπαιδευτικό είχε μπαρκάρει η Μαρία. Για δυο μήνες όλο και όλο. Πότε πρόλαβε και έζησε τα σημεία και τέρατα που είπε στις εφημερίδες, άγνωστο. Μπορεί και έτσι να έγινε. Μήπως και στην ίδια δε έτυχαν τα χίλια ανάποδα στα προηγούμενα καράβια;

Μα εδώ η εταιρεία ήταν σοβαρή. Άκουσε και στο γραφείο, διάβασε και μόνη της στις εφημερίδες τα καθέκαστα, δεν πίστευε στα αυτιά της και στα μάτια της. Σεξουαλική παρενόχληση! Ποιος ξέρει; Μπορεί να είχε και δίκιο...

Τι ενόχλησε την εταιρεία περισσότερο, δεν κατάλαβε. Το ίδιο το γεγονός ή που έγιναν ρόμπες στις φυλλάδες; Η απόφαση πάντως στάθηκε αμείλικτη. Ποτέ ξανά γυναίκες στα δικά τους πλοία!

Ποτέ ξανά μπελάδες! Έτσι το ένιωσε όταν της ανακοίνωσαν πως τέρμα και η δική της καριέρα. Κοντά στα ξερά και τα χλωρά...

Πάνε πολλά χρόνια από τότε. Το μάθημα όμως δεν το ξέχασε. Κι όταν χτες βράδυ χτύπησε το τηλέφωνο, όταν της ζήτησαν να παίξει το παιχνίδι της σιωπής, κατάλαβε και συμφώνησε. Ξέρει αυτή από πρώτο χέρι τι σημαίνει γυναίκα στη θάλασσα. Ξέρει πως πουλάει ακόμη στις εφημερίδες και τώρα πια και στα κανάλια και στα ιντερνέτια. Κιχ δε θα βγάλει. Κι όχι γιατί της το ζήτησαν. Μα γιατί έτσι πρέπει.

Λάθος, σωστό, μη βιαστείς να την κρίνεις. Μόνο να τελειώσει καλά η περιπέτεια εκείνου του κοριτσιού. Τίποτε άλλο δεν την απασχολεί. Όχι, δε το κάνει για το χατίρι κανενός που κρατάει σφραγισμένο το στόμα της. Και δε χρειάζονται ευχαριστήρια. Για κείνο το 18χρονο κορίτσι το κάνει που κάποτε κυνήγησε ένα όνειρο άπιαστο. Μια σαπουνόφουσκα που έσκασε σε χίλια κομμάτια.

Κάποτε, το ξέρει, θα βρεθεί μια κοπέλα της θάλασσας να μιλήσει. Όταν πια η γυναίκα θα είναι καλά στεριωμένη στις γέφυρες. Και θα πει όσα πέρασαν όλες οι προηγούμενες για να ανοίξει ο δρόμος.

Τώρα όμως είναι πολύ νωρίς. Τώρα το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να σφίγγουν τα δόντια. Και να αντέχουν. Και όσες είναι στα πέλαγα, και όσες είναι έξω. Και οι νέες και οι παλιές. Ομερτά; Πέστε το κι έτσι αν θέλετε. Μα άλλος τρόπος δεν υπάρχει. Ή από την τρύπα της βελόνας θα περάσουν ή από τη σουβλερή της άκρη θα τρυπηθούν...

__________________________________

ΣΧΟΛΙΟ

Παρά τα όσα γράφτηκαν παραπάνω, είναι και φορές που αναγκαζόμαστε να δημοσιοποιούμε προβλήματα και άσχημες καταστάσεις που περνάνε τα κορίτσια στα καράβια. Είναι όμως γεγονός πως μόνο όταν εκτιμούμε ότι αυτό είναι εντελώς απαραίτητο, ανοίγουμε το στόμα μας. Γιατί δεν είναι ένα επάγγελμα σαν όλα τα άλλα αυτό. Ο ναυτικός και η ναυτικός κάθε φορά που ξεμπαρκάρουν απολύονται. Κι αν οτιδήποτε λερώσει την καλή τους επαγγελματική εικόνα, τέρμα τα καράβια.

Για τις γυναίκες η κατάσταση λειτουργεί και με ομαδική απόδοση της ρετσινιάς. Η μία θα στραβοπατήσει; Όλες θα τις πάρει αμπάριζα. Και η πολιτεία ποτέ ως τώρα δε θέλησε να στηρίξει αποφασιστικά το θεσμό. Μόνες μας μας άφησε να βγάλουμε τα κάστανα από τη θράκα.

Ας ελπίσουμε φέτος, που κλείνουν 30 χρόνια από την πρώτη αποφοίτηση γυναικών πλοιάρχων από δημόσια σχολή και που μια γυναίκα κρατά το τιμόνι του υπουργείου ναυτιλίας, έστω και και όχι ολόκληρο... να σκεφτεί κάποιος να κάνει μια σχετική εκδήλωση.

Να προβάλει το θεσμό, όχι τα πρόσωπα, και ταυτόχρονα να βάλουν τις βάσεις για μια σοβαρότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που εργάζονται στην ποντοπόρο ναυτιλία.

Η δική μας σκέψη, που ωριμάζει μέρα τη μέρα, είναι πως πρέπει να υπάρξει κάποια πανελλήνια ένωση γυναικών αποφοίτων σχολών πλοιάρχων. Που θα συνενώσει όλες τις γυναίκες που ακολουθούν αυτό το δύσκολο δρόμο και θα πιέσει για λύσεις στα καυτά τους προβλήματα. Για να μην αναγκάζεται η καθεμιά όταν φτάνει στην τρύπα της βελόνας να παλεύει μόνη της. Γιατί τότε ή θα αναγκαστεί να χωθεί στην τρύπα της ή να ματωθεί από τη μύτη της βελόνας...