05.08.2017, 17:41

Τα κρουαζιερόπλοια βλάπτουν σοβαρά το περιβάλλον

Ντίνα Ιωακειμίδου

Στις αρχές Ιουλίου, κάτοικοι της Βενετίας συμμετείχαν σε πορεία κατά της βιομηχανίας του μαζικού τουρισμού. Τα πανό των αγανακτισμένων διαδηλωτών ανέγραφαν «δεν φεύγω».

Κι όμως ο πληθυσμός της ιστορικής πόλης και μνημείου του παγκόσμιου πολιτισμού μειώνεται ετησίως κατά 2.000.

Η Βενετία έχει καταστεί αβίωτη για τους κατοίκους της. Κάθε ημέρα πέντε έως έξι από τα μεγαλύτερα κρουαζιερόπλοια του κόσμου ελλιμενίζονται πληγώνοντας και γεμίζοντας ρύπους την πόλη.

Τον περασμένο Σεπτέμβρη διαδηλωτές με γόνδολες και μικρά σκάφη επιχείρησαν να μπλοκάρουν τα κρουαζιερόπλοια, ενώ η Unesco απείλησε να συμπεριλάβει την πόλη στον κατάλογο με τα επαπειλούμενα μνημεία αν δεν απαγορευτεί η διέλευσή τους.

Εν τέλει η οργάνωση του ΟΗΕ έδωσε παράταση ενός έτους στην ιταλική κυβέρνηση προκειμένου να ληφθούν μέτρα για την προστασία των μνημείων και του ευαίσθητου περιβάλλοντος.

«Εχουν δίκιο να είναι τόσο θυμωμένοι», αναφέρει σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες ημέρες στον Guardian o Axel Friedrich, διεθνής σύμβουλος ναυτιλίας που συνεργάζεται με τον Γερμανικό Οργανισμό Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος (NΑΒU) και πρώην επικεφαλής του τμήματος μεταφορών του Ομοσπονδιακού Οργανισμού Περιβάλλοντος της Γερμανίας.

«Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, περίπου 50.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους πρόωρα κάθε χρόνο στην Ευρώπη εξαιτίας της ρύπανσης από τον ναυτιλιακό τομέα. Αυτό είναι σκάνδαλο καθώς υπάρχουν διαθέσιμα μέτρα για την επίλυση του προβλήματος με οικονομικά αποδοτικό τρόπο, από τη χρήση καθαρότερων καυσίμων έως την εγκατάσταση φίλτρων και τη χρήση τεχνολογίας μπαταριών κοντά στην ακτή. Ομως η πολύ κερδοφόρα βιομηχανία κρουαζιέρας έχει αποδείξει ότι δεν επιθυμεί να ασχοληθεί με το πρόβλημα... Οι μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες εξακολουθούν να αρνούνται να δαπανήσουν χρήματα για την κατάλληλη τεχνολογία καυσαερίων, απειλώντας έτσι την υγεία όχι μόνο των κατοίκων των λιμένων που επισκέπτονται, αλλά και αυτών κατά μήκος των ακτών, ακόμη και στην ενδοχώρα...», προσθέτει στο άρθρο του ο Γερμανός περιβαλλοντολόγος που έχει αποκαλύψει πολλά σκάνδαλα ρύπανσης με πλέον πρόσφατο το dieselgate.

Πάντως, καταλήγει στο άρθρο του, «έως ότου τα πλοία εφοδιαστούν με καλύτερα καύσιμα σας συμβουλεύω εάν επισκεφτείτε τη Βενετία να πάρετε μαζί σας μια αντιασφυξιογόνο μάσκα».

Tα κρουαζιερόπλοιά σας βρομάνε

Αντιασφυξιογόνοι όμως μάσκες, ως φαίνεται, θα απαιτηθούν οσονούπω κι αλλού εάν δεν πιεστούν πολιτικά και εφοπλιστικά λόμπι να προβούν στη λήψη μέτρων.

Σύμφωνα με μια νέα έρευνα (από το βρετανικό «Κανάλι 4»), τα κρουαζιε­ρόπλοια μπορούν να εκπέμπουν καθημερινά ίσο αριθμό σωματιδίων με ένα εκατομμύριο αυτοκίνητα, ενώ η ποιότητα του αέρα στο κατάστρωμα μπορεί να είναι εξίσου κακή με τις πιο μολυσμένες πόλεις του κόσμου.

«Δεν υπάρχει, ίσως, άλλος τομέας της οικονομίας όπου το χάσμα μεταξύ της εικόνας και της πραγματικότητας είναι τόσο μεγάλο όσο στη βιομηχανία κρουαζιέρας. Οι εταιρείες κρουαζιέρας έχουν δώσει πολλά χρήματα στην προώθηση της ιδέας ότι αποτελούν έναν φωτεινό, καθαρό και φιλικό προς το περιβάλλον τουριστικό τομέα. Αλλά η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική: Τα "πλευστά ξενοδοχεία" έχουν τεράστια συνεισφορά στην ατμοσφαιρική ρύπανση που απειλεί το κλίμα μας, το περιβάλλον και την υγεία μας. Πολύ λίγα κρουαζιερόπλοια διαθέτουν τεχνολογίες μείωσης των εκπομπών, όπως φίλτρα σωματιδίων πετρελαίου ή καταλύτες SCR», τονίζει σε πόρισμά του που δημοσιεύτηκε το 2015 ο NABU.

Στις αρχές Ιουλίου ο δρ Axel Friedrich εκ μέρους του ΝABU και σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία επισκέφτηκε το λιμάνι της Κέρκυρας όπου πραγματοποίησε μετρήσεις.

Οπως προέκυψε, οι μετρήσεις των λεπτόκοκκων μικροσωματιδίων υπερέβησαν τις 100.000 ανά κυβικό εκατοστό αέρα.

Και ενώ η συνήθης συγκέντρωση αυτών των μικροσωματιδίων στην Κέρκυρα κυμαίνεται μεταξύ 1.800-2.500 ανά κυβικό εκατοστό αέρα, η ατμοσφαιρική ρύπανση στο λιμάνι εκτοξεύει κατά σαράντα φορές την αρχική τιμή.

«Τα λεπτόκοκκα μικροσωματίδια, τα οποία είναι μεταξύ 20 και 300 νανομέτρων (nm), είναι πολύ επικίνδυνα διότι μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στον πνεύμονα και μέσω του θωρακικού τοιχώματος να εισέλθουν στο αίμα προκαλώντας καρδιαγγειακές παθήσεις. Τα λεπτόκοκκα μικροσωματίδια προκαλούν επίσης αποβολές, διαβήτη τύπου 2 και πολλές άλλες ασθένειες, μεταξύ των οποίων άνοια και Πάρκινσον. Στα σύγχρονα αυτοκίνητα και φορτηγά ντίζελ, η νομοθεσία επιβάλλει τη χρήση φίλτρου, το οποίο αφαιρεί το 99,9% των λεπτόκοκκων μικροσωματιδίων. Αυτή η τεχνολογία δεν μπορεί να εφαρμοστεί στα πλοία, διότι η περιεκτικότητα θείου στα καύσιμά τους ξεπερνά αυτήν των καυσίμων που χρησιμοποιούνται στην ξηρά κατά 3.500 φορές. Επιπλέον, το μαζούτ περιέχει μεγάλες ποσότητες βαρέων μετάλλων και πολυαρωματικών υδρογονανθράκων (PAH)», τονίζει στο δελτίο Τύπου που εξέδωσε η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.

Και όπως προστίθεται στο δελτίο Τύπου, «η πόλη της Κέρκυρας αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα με άλλες πόλεις-λιμάνια στη Μεσόγειο μεταξύ των οποίων και ο Πειραιάς».

To 2015 ο NABU πραγματοποίησε μετρήσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον Πειραιά. Και εκεί διαπιστώθηκε συγκέντρωση άνω των 100.000 σωματιδίων ανά κυβικό εκατοστό αέρα.

«Οι τερματικοί σταθμοί κρουαζιερόπλοιων συχνά βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση με κέντρα πόλεων, με τους πολυσύχναστους δρόμους και τις πλατείες τούς οποίους επισκέπτονται καθημερινά χιλιάδες πολίτες και τουρίστες. Οσο τα κρουαζιερόπλοια παραμένουν στο λιμάνι οι μηχανές τους συνεχίζουν να λειτουργούν για να ανταποκριθούν στη μεγάλη ανάγκη ενέργειας των εκτεταμένων ξενοδοχειακών και αναψυχικών υποδομών του σκάφους η οποία είναι συγκρίσιμη με τις ενεργειακές ανάγκες μιας μικρής πόλης! Τα πλοία καίνε καύσιμα τα οποία είναι 3.500 φορές πιο βρόμικα από το πετρέλαιο αυτοκινήτων – αλλά σε αντίθεση με τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά δεν εφαρμόζεται μετεπεξεργασία των καυσαερίων. Ως εκ τούτου, τα κρουαζιερόπλοια συμβάλλουν σημαντικά στην τοπική ατμοσφαιρική ρύπανση η οποία όχι μόνο προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις και καρκίνο, αλλά είναι ζημιογόνα και για το κλίμα και το περιβάλλον».

Ο κλάδος τουρισμού με κρουαζιερόπλοιο αναπτύσσεται ραγδαία και κάθε χρόνο καταγράφονται νέα ρεκόρ ρυθμών ανάπτυξης.

Αυτό οδηγεί σε παραγγελίες όλο και μεγαλύτερων πλοίων και σε μεγαλύτερους στόλους κάθε χρόνο.

Από την αρχή της εκστρατείας "Mir stinkt’s, Kreuzfahrtschiffe sauber machen!" ("Μου βρομάει - Φτάνει πια! Καθαρίστε τα κρουαζιερόπλοια!") το 2011, ο Γερμανικός Οργανισμός Προστασίας του Φυσικού Περιβάλλοντος (NABU) πραγματοποίησε μετρήσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε διάφορους τερματικούς σταθμούς κρουαζιερόπλοιων στην Ευρώπη.

Τα αποτελέσματα είναι ανησυχητικά: η συγκέντρωση των επικίνδυνων μικροσκοπικών σωματιδίων (UFPs) είναι έως και 400 φορές υψηλότερη σε σχέση με περιοχές χωρίς επιβάρυνση, π.χ. στην ύπαιθρο, και είναι ακόμα 50-80 φορές υψηλότερη από ό,τι στις κύριες οδικές αρτηρίες ή σε αστικά κέντρα με μεγάλη κυκλοφορία.

Για την ανθρώπινη υγεία η αιθάλη, έκδοχο των λεπτών σωματιδίων σκόνης, είναι ιδιαίτερα προβληματική.

Το 2012 ο Οργανισμός Υγείας των Ηνωμένων Εθνών κατέταξε την αιθάλη πετρελαίου στην κατηγορία καρκινογόνων ουσιών ανάλογων με τον αμίαντο.

Το Γερμανικό Ιδρυμα Πνεύμονα μάλιστα συνιστά στους ανθρώπους με προβλήματα του αναπνευστικού συστήματος να μην κάθονται στο κατάστρωμα ενός κρουαζιερόπλοιου», σημείωναν με ανακοίνωσή τους τον Μάη του 2015 οι δύο περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Μάλιστα για το θέμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης των κρουαζιερόπλοιων είχε καταθέσει ερώτηση τον Ιούλιο του 2015 προς τους συναρμόδιους υπουργούς ο βουλευτής των ΑΝ.ΕΛΛ. Δημήτρης Καμμένος επισημαίνοντας πως ο Γερμανικός Οργανισμός Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος καλούσε την Ελλάδα να απευθυνθεί στον Διεθνή Οργανισμό Ναυσιπλοΐας των Ηνωμένων Εθνών για την άμεση δημιουργία περιοχής ελέγχου εκπομπών θείου (που εκλύονται από τα πλοία) σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου.

Οι περιοχές ελέγχου εκπομπών θείου, οι λεγόμενες SECA, έχουν θεσμοθετηθεί για τις περιοχές της Βαλτικής, της Βόρειας Θάλασσας καθώς και για το κανάλι της Μάγχης.

Σε αυτές τις περιοχές οι επιτρεπόμενες τιμές του θείου ανέρχονται στο 0,1% αντί του 3,5%.

Οι ρύποι σκοτώνουν

«Οι μετρήσεις που πραγματοποιήσαμε στα λιμάνια του Πειραιά και της Κέρκυρας, όπως και σε πολλά άλλα λιμάνια, κατέδειξαν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις λεπτόκοκκων μικροσωματιδίων και μαύρου άνθρακα. Η αιτία είναι ότι τα πλοία έχουν κινητήρες ντίζελ δίχως έλεγχο των εκπομπών τους. Ειδικά τα κρουαζιερόπλοια με τους πολύ μεγάλους κινητήρες που διαθέτουν εκπέμπουν τεράστιες ποσότητες καυσαερίων. Στην Ελλάδα όμως και τα φέριμποτ διαδραματίζουν ρόλο (σ.σ. στην ατμοσφαιρική ρύπανση) καθώς επισκέπτονται πολύ συχνά τα πορθμεία, ενώ στο λιμάνι του Πειραιά τα κοντέινερ και τα τάνκερ αυξάνουν τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης», δηλώνει στην «Εφ.Συν.» ο Αxel Friedrich που έχει επιτύχει να φέρει σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, μεταξύ άλλων, και τις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες.

Ως «πλωτές μικρές πόλεις» που τροφοδοτούνται από τα πιο ρυπαρά καύσιμα, τα κρουαζιερόπλοια έχουν τεράστιο οικολογικό αποτύπωμα, σημειώνεται στο πόρισμα που εξέδωσε ο NABU.

«Οι μηχανές του πλοίου συνεισφέρουν σημαντικά στις παγκόσμιες και τοπικές εκπομπές διοξειδίων του θείου (SO2), οξειδίων του αζώτου (NOx) και μικροσωματιδίων (PM). Στα τελευταία συμπεριλαμβάνονται και οι εκπομπές αιθάλης (μαύρος άνθρακας) που είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς για το κλίμα και την υγεία. Συνεπώς, οι εκπομπές αιθάλης πρέπει να ελέγχονται αυστηρά. Για τη στεριά, υπάρχουν σταθερές τιμές ορίων. Η ρύθμιση, όμως, για τα υπερωκεάνια σκάφη παραμένει ανεπαρκής, ιδιαίτερα αν συγκριθεί με τα επιβατικά αυτοκίνητα και φορτηγά. Επιπλέον, οι ατμοσφαιρικοί ρύποι που εκπέμπονται από τα κρουαζιερόπλοια αυξάνονται συνεχώς. Λόγω των καυσίμων που χρησιμοποιούνται και των χαλαρών κανονισμών, τα πλοία ανήκουν στις πιο ρυπαρές πηγές εκπομπών. Στην ανοιχτή θάλασσα, χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά πετρέλαιο που περιέχει μεγάλες ποσότητες θείου, αιθάλης, βαρέων μετάλλων και άλλων τοξικών καταλοίπων και ιζημάτων. Στη στεριά, το πετρέλαιο αυτό θα έπρεπε να απορριφθεί ή να δεχθεί επεξεργασία ως επικίνδυνο απόβλητο με δαπανηρό τρόπο. Θα κατέστρεφε κάθε όχημα που κινείται στη στεριά, αλλά ούτως ή άλλως δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο, λόγω του υψηλού επιπέδου ρύπανσης και των τοξικών υπολειμμάτων της καύσης.

Επιπλέον, οι περισσότερες εκπομπές των πλοίων γίνονται πολύ κοντά στην ακτή, απ’ όπου μεταφέρονται βαθιά μέσα στην ενδοχώρα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα δύο τρίτα όλων των εκπομπών πλοίων δημιουργούνται σε ακτίνα 400 χλμ. από την ακτή. Αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχουν διαθέσιμα εμπεριστατωμένα και ακριβή στοιχεία για τις εκπομπές των κρουαζιερόπλοιων. Αυτό οφείλεται τόσο στην ετερογένεια του στόλου όσο και στην άρνηση πολλών εταιρειών να παράσχουν λεπτομερές δελτίο εκπομπών για τον στόλο τους».

Ερευνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2013 κατέληξαν πως τα αιωρούμενα σωματίδια σχετίζονται άμεσα με τον καρκίνο του πνεύμονα, ενώ επικρατέστερα θύματα των αναπνευστικών λοιμώξεων καθίστανται τα μικρά παιδιά.

Μάλιστα όπως σημειώνεται, το 2012 περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν πρόωρα τη ζωή τους εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

«Η πυκνότητα των μικροσωματιδίων στα καύσιμα των πλοίων προκαλεί πραγματικά σοκ», τονίζει στην «Εφ.Συν.» ο διευθυντής της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, Γιώργος Σγούρος.

«Ας αναλογιστούμε μόνο το γεγονός ότι η περιεκτικότητα σε θείο στα καύσιμα των πλοίων ανέρχεται στο 3,5%, ενώ η αντίστοιχη στα συμβατικά αυτοκίνητα προσδιορίζεται στο 0,0001%. Απαιτείται ενημέρωση της κοινής γνώμης καθώς και των εμπλεκόμενων φορέων, ενώ απαραίτητη είναι και η διεξαγωγή ερευνών για τις επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των πλοίων και δη των κρουαζιερόπλοιων όπως και οι επιδημιολογικές επιπτώσεις δεν μπορούν να αγνοηθούν» καταλήγει ο κ. Σγούρος.

Τι πρέπει να γίνει

Λύσεις υπάρχουν; Ναι, απαντούν κατηγορηματικά οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Ωστόσο αυτές απαιτούν έναν συνδυασμό πολιτικών αποφάσεων, τεχνικών μέτρων καθώς και μέτρων υποδομών.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ναυσιπλοΐας μπορεί, όπως επισημαίνεται, να βοηθήσει δημιουργώντας τις λεγόμενες περιοχές ελέγχου εκπομπών θείου (μόνο τρεις περιοχές, όπως ήδη αναφέραμε, υπάρχουν στην Ευρώπη όπου η επιτρεπόμενη μέγιστη τιμή περιεκτικότητας θείου ανέρχεται στο 0,1%) και οξειδίων του αζώτου.

«Τα αυστηρότερα όρια μπορούν να τηρηθούν είτε χρησιμοποιώντας καθαρότερα καύσιμα (LNG) είτε εφοδιάζοντας τα πλοία με σύγχρονες μηχανές (TIER III) ή με τη χρήση συστήματος επιλεκτικής καταλυτικής μείωσης που καθαρίζει τα καυσαέρια (SCR).

Ολες οι δυνατότητες έχουν ωριμάσει τεχνολογικά και είναι διαθέσιμες».

Επίσης τα κρουαζιερόπλοια των μεγάλων εταιρειών είναι λίγο-πολύ πλέοντα ξενοδοχεία. Ακόμη κι όταν είναι ελλιμενισμένα απαιτούν τεράστια ποσά ενέργειας.

Υπάρχουν επ' αυτού τεχνικές λύσεις, όπως η λήψη ενέργειας από την ξηρά μέσω των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή άλλες παροχές (φορτηγίδες LNG μεταξύ άλλων).

Επίσης κάθε λιμενική αρχή μπορεί να λάβει μέτρα μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης εισάγοντας οικολογικά τέλη. Εν ολίγοις τα εισερχόμενα σκάφη και κρουαζιερόπλοια θα αποδίδουν τέλη ελλιμενισμού ανάλογα με την περιβαλλοντική τους απόδοση.

Ετσι όσο πιο καθαρά είναι τα πλοία τόσο λιγότερα θα είναι αντίστοιχα τα τέλη. Και φυσικά απαιτείται η αυστηρή και ουσιαστική επιτήρηση των ορίων θείου και να επιβάλλονται κυρώσεις που να καθιστούν ασύμφορη την παραβίασή τους. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Leif Miller εκ μέρους του NABU:

«Προς το παρόν υπάρχει τεράστιο κίνητρο για τους πλοιοκτήτες να μη συμμορφώνονται, καθώς αυτοί που εξαπατούν με βρόμικα καύσιμα διασφαλίζουν δέκα χιλιάδες ευρώ ανά διέλευση και η πιθανότητα να πιαστούν είναι ουσιαστικά μηδενική».

Λύσεις υπάρχουν. Πολιτική βούληση;

________________________________________

(το άρθρο είναι του 2017 και το ερώτημα απευθύνεται προς την τότε κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ...  δυστυχώς τέτοια πολιτική βούληση δεν ανέπτυξε το κόμμα του Τσίπρα όσο έμεινε στην εξουσία...)


ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ