Από την ιστορία του σπουδαστικού κινήματος στις σχολές Εμπορικού Ναυτικού

Θυμάμαι τον καιρό που βρέθηκα πρώτη φορά στα θρανία της ΑΔΣΕΝ ΠΛΟΙΑΡΧΩΝ ΠΕΙΡΑΙΑ. Μαζί με άλλες 28 κοπέλες. Ψαρωμένες στην αρχή όπως όλα τα πρωτάκια, όλων των σχολών και όλων των εποχών.

Το κακό μάλιστα για μας ήταν πως δεν υπήρχαν άλλοι σπουδαστές, παλιότεροι. Να μας βοηθήσουν να προσανατολιστούμε και να μπούμε στο κλίμα της σχολής. Έτσι μας πήρε αρκετό διάστημα να "ξεψαρώσουμε" και να δούμε πως ο μόνος δρόμος λύσης των προβλημάτων μας ήταν να δημιουργήσουμε σύλλογο και να αγωνιστούμε. Και πρέπει να πούμε ότι εκείνον τον καιρό απαγορευόταν από τον κανονισμό των σχολών Εμπορικού Ναυτικού ακόμη και η ομαδική υποβολή αίτηματος εκ μέρους των σπουδαστών. Πού να φτιάξεις και σύλλογο...

Η κατάσταση στη σχολή άλλαξε ραγδαία όταν γυρίσαμε από το πρώτο μας μπάρκο. Εκεί, στο καράβι, θέλαμε δε θέλαμε καταλάβαμε τι μας περιμένει. Βάλαμε λοιπόν στην άκρη και τις φοβίες και τις αναστολές και την τάση του δε βαριέσαι αδερφέ, εγώ θα σώσω τον κόσμο;

Πριν καλά καλά ξεκινήσουν τα μαθήματα καταφέραμε να στήσουμε το σύλλογό μας. Φυσικά παράνομο. Και παίρνοντας μέτρα περιφρούρησης για να μη βρεθούμε διαγραμμένες από τη σχολή λόγω παραβίασης του άρθρου που απαγόρευε τη συνδικαλιστική δράση.

Στα σημερινά παιδιά των ΑΕΝ ίσως όλα αυτά να φαντάζουν παράξενα. Όμως εμείς τότε ζούσαμε σε καθεστώς σχεδόν στρατιωτικό. Όχι μόνο φορούσαμε στολές αλλά και κάθε πρωί κάναμε αναφορά όπως και στο στρατό. Παρατασσόμασταν στην ταράτσα της σχολής και με βήμα στρατιωτικό και χαιρετισμό αντίστοιχο πηγαίναμε μπρος στην αρχηγό της σχολής και λέγαμε:

"Ευπειθώς αναφέρω παρούσες τόσες απούσες τόσες"!

Ήμασταν επίσης υποχρεωμένες να συμπεριφερόμαστε και μεταξύ μας σαν στρατιωτάκια. Έμπαινε η αρχηγός; Όρθιες όλες κλαρίνο. Κι άσε το πώς έπρεπε να συμπεριφέρεσαι προς τη διοίκηση της σχολής, που όπως και τώρα την είχε το λιμενικό.

Αλλά και εκτός σχολής υπήρχε πάντα ο μπαμπούλας του κανονισμού. Μέχρι αποβολή δόθηκε σε συναδέλφισσες γιατί εθεάθησαν στο δρόμο να βαδίζουν χωρίς το πηλίκιο!

Και όμως σε αυτές τις συνθήκες τολμήσαμε να φτιάξουμε σύλλογο σπουδαστριών. Και μάλιστα να συγκροτήσουμε και συντονιστικό όργανο με τους αντίστοιχους συλλόγους των αγοριών (παράνομους φυσικά και αυτούς) στις άλλες σχολές, τις ΑΔΣΕΝ όπως λέγονταν τότε.

Φιλόξενος χώρος από τότε για τους σπουδαστές στάθηκε το κτίριο της ΠΕΜΕΝ (ένωση μηχανικών), στην Μπουμπουλίνας, στον Πειραιά. Μπουμπουλίνες κι εμείς. Που μπρος στα προβλήματα που βλέπαμε να μας πνίγουν, ξεπεράσαμε τους φόβους μας και αποφασίσαμε να σταθούμε αληθινές καπετάνισσες.

Τώρα, τριάντα χρόνια μετά, όχι μόνο δε μετανιώνω για την απόφαση να φτιάξουμε σύλλογο και να αγωνιστούμε, αλλά λέω πως έπρεπε να φανούμε ακόμη πιο μαχητικές. Ναι, είναι αλήθεια, πολλές από μας πληρώσαμε τη συνδικαλιστική μας δράση στη σχολή με μείωση της διαγωγής. Αλλά τι σημασία έχει αυτό μπροστά σε όσα κερδίσαμε;

Και το σημαντικότερο ήταν που πετύχαμε να μη σβηστεί ο θεσμός της ελληνίδας καπετάνισσας πριν καλά καλά δημιουργηθεί. Μπορεί να φαίνεται αστείο αλλά εμείς, μια χούφτα κοριτσάκια, καταφέραμε να γίνουμε ο φόβος και ο τρόμος της διοίκησης. Αχ, έπρεπε να βλέπατε το διοικητή μας. Κατακκόκινο να ωρύεται πως θα μας κόψει τα πόδια που τολμήσαμε να φτιάξουμε σύλλογο. Τα δικά μας ποδαράκια όμως κατάφεραν να γλιτώσουν ενώ οι κακές γλώσσες διέδιδαν πως τα δικά του γαλόνια κόπηκαν τελικά καθώς οι παραπάνω δεν του συγχώρεσαν που δεν μπόρεσε να βάλει σε τάξη τη μια χούφτα κοριτσάκια και του αρνήθηκαν την προαγωγή στις επόμενες κρίσεις. Εμ... τα κοριτσάκια βλέπετε δεν ήταν όποια και όποια, ήταν καπετάνισσες! Και δε μασάγαμε όσες απειλές και αν εκτοξεύονταν εναντίον μας.

Βγάζαμε προκηρύξεις, δίναμε συνεντεύξεις στις εφημερίδες, κάναμε ακόμη και συγκεντρώσεις!

Αλλά, είπα, έπρεπε να κάνουμε περισσότερα. Γιατί τελικά δεν αποφύγαμε να βρεθούμε στον καιάδα της ανεργίας...

Όμως εκείνος ο αγώνας στις σχολές, αγώνας που γινόταν και από τα αγόρια στις άλλες ΑΔΣΕΝ, και μάλιστα με την καθοδήγηση Συντονιστικού Οργάνου όλων των σχολών, βοήθησε τα μέγιστα για να αλλάξει η ζωή των σπουδαστών. Πώς νομίζεται ότι φτάσαμε σήμερα στο σημείο να είναι νόμιμοι οι σπουδαστικοί σύλλογοι των ΑΕΝ; Αναίμακτα; Χωρίς θυσίες; Και πώς καταργήθηκε η στολή; Και η υποχρεωτική εσωτερική φοίτηση σε πολλές από τις τότε σχολές;

Το δικό μας πάντως ξεχωριστό επίτευγμα ήταν να μεταφερθεί η σχολή μας από το ΚΕΣΕΝ στον Ασπρόπυργο. Στην αρχή τα μεγάλα κεφάλια θέλησαν να μας απομονώσουν από τους άλλους σπουδαστές, και μας στέγασαν στο ΚΕΣΕΝ, στο Ρέντη. Μάλιστα όταν αναγκαστικά πηγαίναμε στον Ασπρόπυργο για πρακτικές ασκήσεις ναυτικής τέχνης και ΝΗΟ, παρατάσσονταν οι λιμενικοί για να εμποδίσουν ακόμη και την κουβέντα με τα αγόρια του Ασπροπύργου. Ούτε παρθεναγωγείο να ήμασταν...

Δύο χρόνια μόνο κράτησε αυτό το καραγκιοζιλίκι. Αμέσως μετά τη δική μας αποφοίτηση και με τα προβλήματα που είχαμε δημιουργήσει στη διοίκηση του ΚΕΣΕΝ, πάρθηκε η απόφαση για μεταφορά στον Ασπρόπυργο. Πίστευαν ότι εκεί, που το λιμενικό είχε παράδοση στην αντιμετώπιση των σπουδαστών, θα κατάφερναν να τιθασσεύσουν και τις καπετάνισσες.

Δυστυχώς δεν κράτησα επαφές με τα παιδιά που έμειναν πίσω. Και δεν ξέρω με λεπτομέρειες την ιστορία του σπουδαστικού κινήματος των ΑΔΣΕΝ εκείνης της περιόδου. Όμως είναι γνωστό πως οι γενιές εκείνες ήταν που πέτυχαν να καταργηθεί η στρατιωτική ενδυμασία. Και επιτέλους να ντύνονται οι σπουδαστές ανθρώπινα...

Και το βέβαιο είναι πως τίποτε δε χαρίστηκε. Όλα ήταν αποτέλεσμα αγώνα. Γενιές και γενιές σπουδαστών πάλεψαν και αρκετοί συνάδελφοι εισέπραξαν πικρό τίμημα για να φτάσουν οι ΑΔΣΕΝ να γίνουν ΑΕΝ. Και από δύο χρόνια σπουδών να έχουμε σήμερα τρία και βεβαίως να βγαίνουν τα παιδιά με πτυχίο ανθυποπλοιάρχου και όχι δοκίμου που βγαίναμε εμείς.

Έτσι όμως πρέπει να γίνεται. Και κάθε γενιά να ξεπληρώνει το δικό της χρέος. Για όσα βρήκε έτοιμα από τους παλιούς. Και για όσα χρωστάει να παραδώσει στους επόμενους. Πώς αλλιώς; Απολαμβάνοντας και μόνο τα κεκτημένα; Όσες φορές το σπουδαστικό κίνημα ακολούθησε αυτή τη ρότα, της επαναύπασης και του εφησυχασμού, την πλήρωσε ακριβά.

Αν και θα πρέπει να παραδεχτούμε πως το σύστημα είναι εκείνο που σε κάθε βήμα του σπουδαστικού κινήματος βάζει νάρκες και προσπαθεί με νύχια και δόντια να κάμψει τις αντιστάσεις και το αγωνιστικό φρόνημα. Και έχει δυστυχώς πολλά όπλα στα χέρια του. Ένα από αυτά και η κομματικοποίηση και η διάλυση του ομαδικού πνεύματος. Κάτι που στα δικά μου χρόνια και παρότι ανήκαμε σε κομματικές νεολαίες είχαμε καταφέρει να αποφύγουμε. Στο δικό μας λοιπόν σύλλογο, της ΑΔΣΕΝ ΠΕΙΡΑΙΑ, δεν υπήρχαν παρατάξεις. Όλες μαζί ήμασταν μια γροθιά. Εκτός από μια μικρή κλίκα που έπαιζε το ρόλο του καρφιού της διοίκησης. Το θλιβερό και κατάπτυστο ρόλο...

Το να κάνεις λοιπόν συνδικαλισμό δεν είναι εύκολη υπόθεση. Αλλά αυτή και η ομορφιά του αγώνα. Και αυτή και η μεγάλη ικανοποίηση. Όταν καταφέρνεις να μένεις ακλόνητος στα ιδανικά σου. Και φτάνεις στο τέρμα με τη βεβαιότητα πως στάθηκες παλικάρι. Είναι αυτή η περηφάνια το μεγαλύτερο βραβείο και δεν αντισταθμίζεται από όσα οφίτσια και αν κλωτσήσεις στη διαδρομή. Όσες μάλιστα περισσότερες οι κλωτσιές που θα δώσεις, τόσο μεγαλύτερη και η ικανοποίηση. Έστω και αν κάποιες δίνονται και προς τους δικούς σου και βαράς εκείνους μα σκίζεται και η δική σου η καρδιά...

Ναι. Δεν είναι μόνο το σύστημα της εξουσίας που υποσκάπτει τους αγώνες. Είναι και οι άλλοι, οι σύντροφοι. Τι τα θες, τι τα γυρεύεις... Αυτά καλύτερα να μην τα θυμάται καν κανείς. Γιατί ακόμα πονάνε. Αλλά και διδάσκουν. Πως δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση να σταθείς τίμιος συνδικαλιστής. Ο δρόμος σου δεν είναι στρωμένος ροδοπέταλα, αγκάθια είναι σπαρμένος. Δε θα κουραστείς να βγάζεις αγκάθια από τα ποδάρια σου... Εκτός αν ξεχάσεις πως ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται. Και αφήσεις τα πέλαγα και δέσεις στο λιμάνι. Ένας καπετάνιος του γλυκού νερού...